Birleşmiş Milletler dünya ülkelerinin giderek büyüyen temiz suya erişim sorununa dikkat çekmek, içilebilir su kaynaklarının korunması ve çoğaltılması konusunda somut adımlar atılmasını sağlanmak, sürdürülebilir bir gelecek için suyun önemi ve verimli kullanılmasını sağlamak amacıyla 22 Mart tarihini Dünya Su Günü olarak kabul edilmiştir.

Su tüm canlıların temel gereksinimi olup yeterli ve temiz su, temel bir insanlık hakkıdır. Dünyamızda insanların büyük çoğunluğu içmesuyunu karşılayamamaktadır. Bugün bu kaynaklara ulaşabilen ülkeler gelecekte artan nüfuslarının da etkisiyle temiz su kaynaklarına ulaşmakta ve bu kaynakların sürdürülebilirliğini sağlamakta sorun yaşayacaktır.

 Bilinenin aksine ülkemiz, su zengini bir ülke değil, “su sıkıntısı çeken” bir ülkedir.

Su kaynaklarının kısıtlı olması veya aşırı kullanımı artık hepimizi ilgilendirmektedir. Bu nedenle Vahşi Sulama yöntemi olarak adlandırdığımız klasik sulama yönteminden vazgeçilerek, daha modern, planlı sulama yöntemlerine geçilmesi gerekmektedir.

Su havzalarımız ve beslenme alanları, sanayi ve kentsel yerleşim bölgeleri haline getirilmiştir. Su havzalarımız korumalıdır, mevcut politika ve planlarla bu koruma sağlanamamaktadır. Bu nedenle biran önce yeni tarımsal üretim planı gerekmektedir. Tarımsal sulama ve sanayide kullanılan su miktarını en düşük seviyelere indirerek, en yüksek gelir elde edilen ekonomik ve modern modeller tasarlanmalıdır.

Ülkemiz su havzalarına bakıldığında, Büyük Menderes su havzasının kuraklık tehlikesi altında bulunduğu, yüzey sularının süreç içinde aşamalı olarak 2100 yılında %50 azalacağı belirtilmektedir.

Aydın kentimizde kuraklığa bağlı olarak, barajlarımızdaki su seviyesinin düşük olması vahşi ve kaçak yeraltısuyu kullanımı tarım, sanayi ve turizm sektörlerinde içme ve kullanma suyun teminini kritik düzeye getirmiştir. (14 Mart 2024 tarihli DSİ verilerine göre Aydınımızın baraj doluluk oranı %38 dir.)

Yeraltı suyu akiferleri yeteri kadar araştırılmadan ve izleme sistemi kurulmaksızın tüketime açılmış, aşırı tüketim sonucu yeraltı su düzeyleri hızla düşmüş, kıyı akiferlerine deniz suyu girişleri ile tuzlanma yaşanmış, yeraltısuyu akiferlerimiz yanlış kentleşme, sanayileşme ve tarım politikaları sonucu hızlı bir şekilde kirlenmeyle yüz yüze bırakılmıştır.

AYDIN DA SU YÖNETİMİ ÇALIŞTAYI BİRAN ÖNCE YAPILMALIDIR

Jeoloji mühendisleri odası Aydın İl Temsilciliği uzunca zamandır, Aydın Valiliği, Büyükşehir belediye başkanlığı ve Devlet su işleri bölge müdürlüğü arasında koordinasyon kurmaya çalışarak su yönetimi çalıştayı yapmaya çalışmaktadır. Bir an önce bu kurumlarla bu çalıştayın yapılması Aydın kentimizin ekonomik ve sosyal geleceği için hayati öneme sahiptir.

Bu hususta yapılması düşünülen çalıştayla koordine edilmesi gereken konular;

* Havza bazlı yeraltısuyu potansiyeli belirlenmeli, yapılan yeraltısuyu tahsisleri izleme sistemi kurularak takip edilmelidir.

* Yeraltısuları rezervini doğru ve sağlıklı olarak belirleyebilmek için ülke çapında yeraltısuyu havzalarının hidrojelojik çalışmaları hızlı bir şekilde yapılmalı, 167 Sayılı Yeraltısuları Hakkında Kanun ve ilgili mevzuatında değişiklikler yapılarak özellikle yeraltısularının korunmasına yönelik ciddi ve caydırıcı önlemler getirilmeli, kontrolsüz kuyu açılması önlenmelidir.

* Suların da bir gün çeşitli nedenler ile tükenebileceği gerçeğinden hareketle insanlarda "su tasarrufu" bilinci oluşturulmalı, bu kültürü oluşturma ve geliştirme amacıyla içme, kullanma, sulama, endüstri vb. her alanda, toplumsal eğitime önem verilmelidir.

* Atıksularımız özellikle su kıtlığı çekilen yerlerde yeniden kullanılabilir hale getirilmeli, şehir ve sulama şebekelerinde kaçakların önlenmesine yönelik tedbirler alınmalı, kent içi rekreasyon alanlarında yüzey suyu depolanması işlevi de görev peyzaj düzenlemeleri yapılmalıdır.

* Tatlı su kaynaklarımızın %20 si gibi büyük miktarda su kullanılan sanayi sektöründe de önemli ölçüde su tasarrufu sağlanabilmesi için ileri teknolojiler ile beraber atık su kullanımı yaygınlaştırılmalıdır.

* Ülkemizde tatlı su kaynaklarının %70 gibi büyük kısmının kullanıldığı tarım alanlarımızda aşırı sulama sebebiyle tuzlanma ve çoraklaşma yaşanmasına karşı, tarımsal faaliyetlerde toprağın jeolojik yapısına uygun sulama yöntemi seçilmeli, çiftçi sulama konusunda etkin bir şekilde eğitilmelidir.

* Kentleşme, sanayileşme ve tarım politikaları yeniden gözden geçirilerek yüzey ve yeraltısuyu kirliliğine neden olan unsurlar önlenmeli, yeraltısuyu akiferleri ve beslenme havzalarının üzerinde veya kenarında yer alan yerleşim birimlerinin planlanması süreçlerinde bu akiferlerin korunmasına özel önem verilmeli, bu alanlar planlama süreçlerinin dışına çıkarılmalıdır.

* Başta Büyükşehir Belediyeleri olmak üzere, kentlerimizin su temin işleri ile sorumlu Genel Müdürlükleri tesisat hizmetleri yapan birimler olmaktan çıkarılmalı, yeniden yapılandırılarak kentlerin su temin stratejilerini oluşturan, bu stratejilerin gerçekleştirilmesi konusunda çalışmalar yüreten birimler haline dönüştürülmelidir.

* Ülkemizin jeolojik yapısına bağlı olarak küçümsenemeyecek miktarda (2-3 trilyon m3) statik rezerv ve fosil su potansiyeli bulunması ihtimali dikkate alınarak, bu suların kesin rezervlerinin belirlenmesi için detaylı jeolojik-hidrojeolojik araştırmalar yapılmalıdır.

* Özetle Kentimiz genelindeki yeraltı-yerüstü suları ve kaynak sularının mevcut durumunun tespiti, su kaynaklarının korunması için neler yapılabileceği, yeraltı suyu açısından olası kötü etkileşimlerin önlenmesi, suyun içme ve kullanma suyu açısından kısa, orta ve uzun ölçekte planlamalarının yapılması sayılabilir.

Ayrıca yapılaşmanın, hızlı kentleşme, ekolojik dengenin bozulması, imar alanlarının, dere yataklarına ve dere taşkın alanlarına yapılması sonucu ani ve coşkun yağışlarla oluşan sel ve taşkınlar sonucu son yıllarda yüzlerce vatandaşımızı kaybettik.

Aydın kentimiz içinde ani ve fazla yağışlarla oluşabilecek sel ve taşkınlara karşı gerekli önlemlerin ve tedbirlerin alınması gerekmektedir.

Hayat demek olan suyun varlığı, korunması, yaşamsal ve ekonomik sürdürülebilirliği açısından bilimsel yaklaşım, uygun planlama ve alt yapı yöntemlerinin uygulanmasında Aydın kentimize hizmet etmeye devam edeceğiz.

‘’Susuzluk bizi yönetmeden biz suyu yönetelim’’ diyor daha yaşanabilir bir dünya için ekolojik dengenin temel unsuru olan denizlerimize, sulak alanlarımıza, göllerimize, nehir, çay ve derelerimize sahip çıkılması gerektiğini hatırlatarak "Dünya Su Gününü” kutluyoruz .

Saygılarımla.

Salih KAYMAK

TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası Aydın İl Temsilcisi