OLAY, YARGILAMA SÜRECİ VE AİHM KARARI;

Efeler-Yılmazköy Köyü civarında Ken Kipaş Elektrik Üretim A.S. tarafından kurulan J-680 isletme ruhsatlı jeotermal elektrik santralı (JES) projesinin "Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Gerekli değildir kararının iptali davasının 27.03.2017 tarihinde yapılan keşfi sırasında, o davada konu edilen projeden başka bir JES inşaatına rastlandık. Bilinmeyen bu projeye ilişkin Aydın Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü’nden bilgi istendik, Valiliğin 18.05.2015 tarihli cevabından “Aydın İli, Efeler İlçesi-Kapalıkuyu Köyü Mevkii J-700 ruhsat nolu KEN KİPAŞ ELEKTİK ÜRETİM A.Ş. tarafından planlanan jeotermal elektrik santrali projesi için Aydın Valiliği'nce 24/07/2014 tarihinde "ÇED Gerekli Değildir" kararı verildiğini" öğrendik. Yeni öğrenilen bu ÇED Gerekli Değildir kararının iptali için de dava açtık. Aydın 2.İdare Mahkemesi’nin 2015/384 Esas sayılı dava dosyası ile yapılan yargılamada; mahallinde keşif ve bilirkişi incelemesi yapıldı, bilirkişiler tarafından; "dava konusu işlemin dayanağı olan proje tanıtım dosyasının içeriğinin bilimsel, teknik ve mevzuat açısından çeşitli eksiklerinin bulunduğu, tarım sektörü faaliyetlerinden ciddi farklılıklar içeren dava konusu projenin yöredeki doğal flora ve fauna için ve atmosferik koşullar üzerinde olumsuz etkileri olacağı, enerji üretimi sırasında insan ve hayvan sağlığı üzerinde olumsuz etkileri olabilecek çevre kirletici gazların emisyonunun mümkün olduğu, dava konusu faaliyet için alternatif alan araştırmalarının yapılmadığı enerjiden daha öncelikli ve yenilenemeyen ve mutlak gerekli doğal kaynak olan ve anayasal güvence altında bulunan arazi ve tarım toprakları ve onlar üzerindeki gıda teminatı olan başta zeytinlikler olmak üzere çok yıllık bitkisel materyallerin tesisin unsurlarının kurulu bulunduğu alanlarda geri dönüşümü mümkün olamayacak şekilde zarar gördüğü ve görmeye devam edeceği sonuç ve kanaati" bildirildi. Bilirkişi raporu ile de dava konusu ÇED gerekli değildir kararının bilimsel gerçekliğe ve hukuka aykırı olduğu kanıtlanmış olmasına karşın, yargılama sonunda Mahkemece 26.02.2016 tarih ve 2015/384 Esas, 2016/395 Karar sayılı karar ile davanın süre yönünden reddine karar verildi. Temyiz başvurumuzun reddi, Anayasa Mahkemesi'nin başvurumuz hakkında kabul edilemez kararı vermesi üzerine 8 Mart 2018 tarihinde Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'ne başvuru yaptık. 2 AİHM 3 Ekim 2023 tarihinde verdiği kararı ile "...Başvuru, birinci başvuranın zeytinliği ve diğer başvuranların konutlarının yakınında kurulacak bir jeotermal enerji santraliyle ilgili olarak Bakanlık tarafından alınan çevresel etki değerlendirmesi (ÇED) gerekli değildir kararına ilişkindir. Başvuranların idari kararın iptali istemiyle açtıkları dava, söz konusu tesisten daha önce haberdar oldukları ve davayı süresinde açmadıkları gerekçesiyle reddedilmiş, başvuranlar mahkemeye erişim haklarının ihlal edildiğini ileri sürmüşlerdir. AİHM, yerel mahkemeler tarafından yapılan incelemede yetkili makamların yerine getirmedikleri ÇED'e ilişkin kararı duyurma yükümlülüğü ile başvuranların dava açma süresi arasında bir denge kurmayarak süre sınırına ilişkin usuli kurallarının özellikle katı bir şekilde uyguladığını ve başvuranların aşırı bir yüke katlanmak zorunda bırakıldığını tespit etmiştir. Mahkeme, süre sınırlarının katı bir şekilde yorumlamasının davanın esasına ilişkin tam bir inceleme yapılmasının engellediğini, yerel mahkemeler tarafından başvuranlara orantısız bir yük yüklenerek Sözleşmenin 6. maddesinin 1. fıkrası ile güvence altına alınan mahkemeye erişim haklarının ihlal edildiğine..." karar verdi.

Şimdi ne olacak?

Kararın kesinleşmesinden sonra, davanın reddine karar veren Aydın 2. idare Mahkemesine başvuracak yargılamanın yenilenmesini isteyeceğiz. Söz konusu JES'in çevresel etkilerinin denetlenmesini sağlayacağız. Bu kararla Çevre Hukuku'na önemli bir içtihat kazandırdığımız düşünüyoruz. Bundan böyle yürütülen ÇED süreçleri ya da ÇED Gerekli Değildir kararı ve öncesi süreçlerin yörede yaşayan yurttaşların öğrenmesi sağlamak ve halkın itirazlarının alınmasında Çevre Bakanlığı ve Valiliklerin daha titiz davranmaları gerekecektir. Halkın bilgisi dışında ve kabul etmediği hiç bir projeye izin verilemez. Yürüttüğümüz mücadele bugünkü ve gelecek kuşakların sağlıklı yaşama haklarını koruma mücadelesidir. Aydın'ın toprağını, havasını, ülkenin gıda deposu olan Aydın ovasını kirleten JES'ler ve diğer kirleticilere karşı toplumsal ve hukuksal mücadelemiz devam edecektir.